امام نهم که نامش «محمد» و کنیه اش «ابو جعفر» و لقب او «تقى» و «جواد» است، در ماه رمضان سال 195 ه". ق در شهر «مدینه» دیده به جهان گشود.
مادر او «سبیکه» که از خاندان «ماریه قبطیه» همسر پیامبر اسلام به شمار مى رود، از نظر فضائل اخلاقى در درجه والایى قرار داشت و برترین زنان زمان خود بود، به طورى که امام رضا علیه السلام از او به عنوان بانویى منزه و پاکدامن و با فضیلت یاد مى کرد.  
روزى که پدر بزرگوار امام جواد علیه السّلام در گذشت، او حدود هشت سال داشت و در سن بیست و پنج سالگى به دست معتصم ملعون به شهادت رسید و در قبرستان قریش در بغداد در کنار قبر جدّش، موسى بن جعفر علیه السّلام به خاک سپرده شد.

در روایتی که امام جواد علیه السلام از طریق پدران بزرگوارشان از امام حسین علیهم السّلام نقل کرده اند، روزى رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله در حالی که ابىّ بن کعب نیز در آنجا بود، امام حسین را مدح می کنند و با عبارات بلندی همچون « اى زینت بخش آسمانها و زمین‏ها » خطاب می فرمایند. آنگاه حضرت رسول در برابر تعجب ابی بن کعب دعاهایی را به او یاد می دهد که نشان دهنده عظمت اهل بیتشان و مقام رفیع ایشان در نزد خدای متعال است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله در توصیف امام جواد علیه السلام فرمودند:

خداوند در صلب او ]علی بن موسی الرضا علیه السّلام‏[نطفه‏اى پر برکت، پاک و پاکیزه و پسندیده قرار داده و او را محمّد بن علىّ نامیده است، او شفیع شیعیان خود و وارث علم جدّش مى‏باشد و داراى علامت و حجّتى ظاهر و آشکار است. زمانى که متولّد شود مى‏گوید: «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ» و در دعایش مى‏گوید:

«یَا مَنْ لَا شَبِیهَ لَهُ وَ لَا مِثَالَ ، أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ ، وَ لَا خَالِقَ إِلَّا أَنْتَ ، تُفْنِی الْمَخْلُوقِینَ وَ تَبْقَى أَنْتَ ، حَلُمْتَ عَمَّنْ عَصَاکَ ، وَ فِی الْمَغْفِرَةِ رِضَاکَ»

(یعنى: اى که هیچ مثل و مانندى ندارى تو همان خدایى هستى که معبودى و خالقى جز تو وجود ندارد، تو مخلوقین را فنا مى‏کنى و خود باقى هستى، تو از نافرمانها درمى‏گذرى و رضایت خاطر تو در آمرزش است)

هر کس که این دعا را بخواند محمّد بن علىّ علیهما السّلام در روز قیامت شفیع اوخواهد بود. عیون أخبار الرضا علیه السّلام، ج 1، ص 59

داستانی خواندنی که نشان دهنده عظمت علم و حکمت امام جواد علیه السلام است:

ابوداوود قاضی یکی از قضات معروف خلفاء بنی العبّاس می گوید:

روزی مأمورین دزدی را دستگیر کرده بودند و معتصم عبّاسی دستور مجازات او را صادر کرد و عدّه بسیاری از فقهاء و علماء برای اجراء حکم سارق در مجلس خلیفه حضور یافتند و هر یک نظریّه ای برای قطع دست دزد بیان کرد.
معتصم به حضرت ابوجعفر، امام محمّد جواد علیه السّلام  رو کرد و گفت: یاابن رسول اللّه! نظر شما در این باره چیست؟
امام علیه السّلام فرمود: افراد، نظرات خود را دادند، کافی است.
معتصم گفت: من کاری به نظرات آن‏ها ندارم، شما باید نظریّه خود را مطرح نمایی. حضرت اظهار نمود: مرا از این کار معذور بدار؟
معتصم حضرت را به خداوند سوگند داد و گفت: باید نظریّه خود را برای ما بیان نمائی.
حضرت فرمود: می‌گویم که تمامی افراد اشتباه کردند و بر خلاف سنّت اسلام سخن گفتند؛ چون که قطع دست دزد باید از چهار انگشت باشد و کف دست به حال خود باقی بماند؛ و آن نیز شرایط ویژه ای دارد که تا شرایط محقق نشود نباید انگشتان را هم قطع کرد.

معتصم در حضور افراد گفت: آیا دلیل و مدرکی بر آن داری؟
امام علیه السّلام فرمود: فرمایش پیامبر خدا صلی الله علیه و آله است که فرمود: سجده به وسیله هفت جای بدن - پیشانی، دو کف دست، دو سر زانو و دو انگشت پاها - انجام می‌گیرد. و چنانچه از مچ یا آرنج قطع شود، برای سجده جایگاهی باقی نمی‌ماند و حال آن که خداوند متعال در قرآن کریم فرموده: «سجده گاه‏ها حقّ خداوند است و کسی را نباید در آن‏ها مشارکت داد» پس برای محفوظ ماندن حقّ خداوند دو کف دست نباید قطع شود.
معتصم با این استدلال دستور داد تا طبق نظریّه حضرت ابوجعفر، امام محمّد جواد علیه السّلام دست دزد قطع و مجازات گردد. بحارالانوار: ج 50، ص 5، ح 7